30 Yıldır Değişmeyen Düzenleme Sayıştayın Dikkatini Çekti

Araştırmacı Gazeteci Yusuf Yavuz'un haberine göre; 
Sayıştay’ın Isparta Belediyesi’nin 2023 yılı faaliyetlerini içeren denetim raporu yayımlandı. Kasım 2024 tarihli denetim raporunda, Isparta Belediyesi sınırları içerisinde verilen toplu taşıma hizmetinin mevzuata aykırı şekilde süresiz bir hak olarak üçüncü kişilere işlettirildiği ve devrine izin verildiği bulgusuna yer verildi. Isparta Belediyesi sınırları içerisindeki toplu taşıma hizmetlerinin 1994 yılında Meclis kararı ile özelleştirildiği belirtilen Sayıştay denetim raporunda, özelleştirmenin ardından önce 50 adet, devamında ise 52 adet otobüse işletme ruhsatı verilerek mevzuata aykırı biçimde işlettirildiği ve süresiz bir hak olarak üçüncü kişilere devrine izin verildiği kaydedilerek, “talep olması durumunda mirasçılarına devredilebildiği” tespitine yer verilerek kentteki toplu ulaşımda tekelleşme yaratıldığı vurgusu yapıldı. 
Sayıştay’ın Isparta Belediyesi’nde 2023 yılında yaptığı denetim bulgularına yer verilen rapor yayımlandı. Kasım 2024 tarihli raporda, kentteki toplu taşıma haklarının belediye tarafından tekel oluşturacak biçimde ve mevzuata aykırı olarak süresiz olarak devredildiği bulgusuna da yer verildi. 
SÜRESİZ TOPLU ULAŞIM HAKKI BABADAN OĞULA DEVREDİLEBİLİYOR
Isparta Belediyesi’nde yapılan denetimlerde, kentteki toplu ulaşım yetkisinin üçüncü kişilere ve mirasçılara devredilebilecek şekilde düzenleme yapılarak tekel oluşmasına neden olunduğu belirtilen Sayıştay raporunda, şu ifadelere yer verildi: “Belediye Meclisinin 18.11.1994 tarihli ve 159 no.lu Kararı ile şehir içi otobüs işletmeciliğinin özelleştirilmesine, işletme ruhsatı verilmesine ve buna ait uygulama yönetmeliğinin kabulüne karar verildiği, Belediye Meclisinin 18.11.1994 tarihli ve 161 no.lu Kararı ile ‘Isparta Belediyesi Özel Halk Otobüslerinin Çalıştırılmasına İlişkin Yönetmelik’in 3’üncü maddesine göre belirlenen güzergâhlarda toplu taşımacılık için 50 adet aracın çalıştırılmasına karar verildiği, Yönetmelik’in 4 ve 5’inci maddeleri gereğince aranan şartları taşıyanlara kura usulü ile mevzuata aykırı biçimde süresiz olarak toplu taşıma ruhsat hakkı verildiği, 2004 yılından itibaren ise değişik tarihlerde meclis kararları ile 52 yeni hat için mevzuata aykırı biçimde toplu taşım ruhsat haklarının satılmasına kararı verildiği ve encümen kararlarıyla ihale yöntemi ile satıldığı, 50 adet otobüs hattının kurayla ve devamında değişik tarihlerde 52 adet otobüsün satış ile mevzuata aykırı biçimde işletme ruhsatının süresiz bir hak olarak üçüncü kişilere verildiği ve talep olması durumunda işletme ruhsatının mirasçılarına ve satış durumunda üçüncü kişilere devrine izin verildiği, tespit edilmiştir.” 
 ‘MEVZUATA AYKIRI OLARAK İŞLEM TESİS EDİLMİŞ’
Belediyenin yürütmekle yükümlü olduğu bir hizmeti bizzat yerine getirmeyip, üçüncü kişilere gördürebilmesinin mümkün olduğunu ancak bu durumun söz konusu hizmetin bir kamu hizmeti olma niteliğini ortadan kaldırmadığı gibi bu konuda belediyenin görevinin sona ermesine de yol açmayacağı kaydedilen Sayıştay raporunda, “Bu niteliği gözetildiğinde, belediyenin görev alanına giren bir hizmetin süresiz olarak üçüncü kişilere bir hak verilmesi suretiyle gördürülebilmesi hukuken mümkün değildir. Mevzuata aykırı olarak tesis edilen ve belirtilen nitelikteki işlemlerin ilgililer yönünden kazanılmış hak doğurması da aynı nedenle mümkün değildir. Aksi takdirde, mevzuata aykırı tesis edilen bir belediye işleminin, bir kanunun dahi üstüne geçmesi, o kanunun uygulanamaması sonucuna yol açacağı da bir gerçektir. Bu hizmetin belediyeler tarafından yürütülmesi ya da üçüncü kişilere gördürülmesi, söz konusu hizmetin kamu hizmeti olmasına ve bu hizmetin belediyelerce yürütülmesinde kamu yararı bulunduğu düşüncesine dayandığından, kazanılmış hak adı altında bireysel yararların kamu yararına üstün tutulması sonucunu doğuracak bir kazanılmış hak anlayışı kabul edilemez.
‘TOPLU TAŞIMA HİZMETİ SÜRESİ BELİRLENMİŞ İHALELERLE YAPILMALI’
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve Danıştay kararlarından da anlaşılacağı üzere toplu taşıma hatlarının işletme ve işlettirme imtiyazına sahip olan Belediyenin bu hakkını Belediye Meclisi veya Encümen kararlarına dayanarak ve süresi belli olmayacak şekilde dağıtması, satması, devretmesi veya her ne surette olursa olsun üçüncü kişilerin tekel oluşturmasına izin verecek biçimde kullandırması mevzuata aykırıdır. Sonuç olarak, Belediye sınırları içerisindeki toplu taşıma hizmetlerinin 5393 sayılı Kanun’da öngörülen usuller dikkate alınarak, 2886 sayılı Kanun’daki düzenlemeler çerçevesinde süresi belirlenmiş ihaleler ile yapılması gerekmektedir.”
‘BELEDİYENİN BU HAKKINI DEVRETMESİ MÜMKÜN DEĞİLDİR’
İlgili mevzuat ve 5393 sayılı Kanun’a göre belediye hudutlarında yolcu taşınması ve toplu ulaşıma ilişkin görev, yetki ve hizmetlerin belediyelere verilmiş imtiyazlar olduğu anımsatılan Sayıştay denetim raporunda, “Bu hizmetlerin yerine getirilmesinde belediyeler tekel niteliğinde hak ve imtiyazlara sahiptir. Bu çerçevede toplu taşıma hizmetleri bakımından görevli ve yetkili olan Belediyenin bu hakkını mevzuata uygun şekilde ihale yapmadan doğrudan meclis, encümen veya belediye başkanı kararına dayanarak ve süresi belli olmayacak şekilde dağıtması, satması, devretmesi veya her ne surette olursa olsun kullandırması mümkün değildir” denildi. 
TAKSİ VE SERVİS PLAKALARI DA İHALESİZ VE SÜRESİZ VERİLMİŞ
Sayıştay raporunda ayrıca Isparta’daki taksi ve servis plakalarının kullanım hakkının da ihale yapılmadan ve süresiz olarak verildiği tespiti de yer aldı. Isparta Belediyesi sınırları içerisinde 215 adet T plaka (Taksi), 110 adet C plaka (Okul Sevisi) ve 125 adet S plaka (Personel Servisi) bulunduğu kaydedilen Sayıştay raporunda, bu araçların tamamının İl Trafik Komisyonu ile belirlenen tahditli plaka olduğu belirtilerek şöyle denildi: “Geçmiş dönemlerde tahsis edilen ve halen faal olarak kullanılan taksi ve servis plakalarının Belediye tarafından mevzuata aykırı biçimde ihale yapılmadan ve süresiz bir hak olarak kullandırıldığı ve devrine izin verildiği görülmüştür. Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar gereğince taksi ve servis plakalarının geçim kaynağı şoförlük mesleği olanlara süresi ve şartları belirtilmek suretiyle ihale yapılarak belirli bir süre için verilmesi gerekir. Toplu taşıma hatlarının işletme ve işlettirme imtiyazına sahip olan belediyelere imtiyaz bedeli veya kira ücreti ödemeden, herhangi bir ihale veya sözleşme yapmadan il trafik komisyonlarının verdiği kararların kazanılmış hak oluşturmayacağı açık olup, tahsis ettikleri hatlar ile mevcut hatların kiralanmasının süreli olarak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak açıklık ve rekabetin sağlandığı ihale yoluyla yapılması gerekmektedir.”